Avropa niyə Rusiya qazı olmadan donmur? - CAVAB
12-12-2022, 13:20.
Avropa işığa və istiliyə qənaət edir, fabriklərin və krematoriyaların sobalarını, eləcə də küçələrin və vitrinlərin işıqlarını söndürür. Bütün bunlar Kremlin hələ Ukraynanın işğalından əvvəl Aİ-yə qarşı açdığı qaz müharibəsində sağ qalmaq üçündür. Bəs, öhdəsindən gələ bilirmi? Qış mövsümünün üçdə biri arxada qalıb və nəticələr heyranedicidir.
Civilazerbaijan.com bildirir ki, Avropa Birliyinin 450 milyon əhalisi olan 27 ölkəsi qaz istehlakının dörddə birini azaltmağa nail olub və indi avropalılar bu qışı işıqsız qalmayacaqlarına az qala əmindirlər.
Bunu necə bacardılar, bu, nəyə başa gəldi və mövcud pul və səbir nə qədər davam edəcək?
Avropa üçün ilk tur
Neft və kömürdən fərqli olaraq, qaz Avropa sanksiyalarına məruz qalmadı, çünki Aİ ucuz və nisbətən təmiz yanacaqdan imtina etmək istəmirdi.
Bununla belə, Vladimir Putin özü kranı bağlayıb: Ukraynaya müdaxilə zamanı Kremlin nəzarətində olan "Qazprom" müxtəlif bəhanələrlə Aİ-yə qaz nəqlini 80 faiz kəsib.
Nəzərə alsaq ki, Aİ Rusiyadan bütün qaz ehtiyacının 40 faizini alıb və amma baha qiymətə belə alternativ tədarükçülər tapmaq asan deyildi, buna görə də sənayenin sürətlə dayanması və donmaqda olan əhalinin kütləvi iğtişaşları ehtimalı Avropanı narahat edirdi.Ancaq bu baş vermədi. Beş əsas səbəbə görə:
1) Rusiya təchizatı tamamilə dayandırmadı.
2) Qaz anbarlarını demək olar ki, tam doldurmaq mümkün oldu.
3) İnsanlara və müəssisələrə subsidiyalarla kömək edildi.
4) Oktyabr və noyabr aylarında hava rekord dərəcədə isti oldu.
5) Avropalılar qaza qənaət etməyi öyrəndilər (yaxud buna məcbur oldular.
Bu səbəblərdən yalnız sonuncusu - qaz istehlakının azaldılması tamamilə Aİ ölkələrinin əlindədir. Avropalılar bundan sonra təkcə Kremllə ilk qış qaz döyüşündə deyil, bütün enerji müharibəsində qalib gəlmək üçün bütün diqqətini buna yönəltməyə hazırlaşırlar.
Avropa Komissiyasının sədri Ursula fon der Leyen bu həftə deyib: "İndi biz gələn qışa hazırlaşmalıyıq. Bu qış üçün deyil, növbəti qış üçün. Biz bu qış təhlükəsizlikdəyik".
"Əlbəttə, bunun üçün yüksək qiymət ödədik", - o bildirib.
Aİ ölkələri enerji böhranı ilə mübarizəyə 600 milyard avro ayırıb və bunun da demək olar ki, yarısı Aİ-nin ən böyük iqtisadiyyatı və müharibədən əvvəl Rusiya qazının əsas idxalçısı olan Almaniyaya gedib.
Bruegel analitik mərkəzi hesab edir ki, Aİ üzvü olmayan Böyük Britaniyanın ev təsərrüfatlarına və bizneslərə subsidiyalara təxminən 100 milyard avro xərcləmək planları ilə Kremlin qaz müharibəsi artıq Avropaya 700 milyard avroya başa gəlib.
İkinci qış üçün belə səxavət heç yerdə yoxdur, çünki Rusiyanın Ukraynaya hücumu koviddən çətinliklə sağalmağa vaxt tapan Avropanı digər ölkələrə nisbətən daha tez iqtisadi böhrana sürükləyir.
Digər tədarükçülərin və ya yaşıl enerjinin hesabına Rusiyadan enerji müstəqilliyinə nail olmaq olardı - lakin bu, vaxt aparan və bahalıdır.
Ona görə də indi avropalıların əsas vəzifəsi qənaətdir.
Avropa Komissiyasının vitse-prezidenti, Avropa komissarı Franz Timmermans "istehlakı azaltmaqla biz elektrik enerjisi ödənişlərini, emissiyaları və Rusiyanın qaz oyunlarından gələn zərərləri azaldırıq" dedi.
"Tələb azalmadan heç nə alınmayacaq", - o əlavə edib.
Avropa qaza necə qənaət edir?
Aİ yayda qaz klapanını yavaş-yavaş fırladan Putinin qəfil hərəkətə keçdiyini anlayanda qənaət etməklə bağlı anlaşdı.
May ayında Rusiya qazının yüksək miqdarda üç illik tədarükündən sonra idxal iki dəfə azalaraq sutkada 250 milyon kubmetrə çatıb.
Və artıq iyulun əvvəlində bu rəqəm tarixi minimuma - 80 milyondan aşağı düşdü. İyulun sonunda 27 Aİ ölkəsi Rusiyanın etibarlı enerji resursları təchizatçısı olaraq özləri üçün həmişəlik itirildiyinə qərar verərək, qaz istehlakını son beş ilin orta göstəricisi ilə müqayisədə 15 faiz azaltmağa söz verdi.
Plan artıqlaması ilə yerinə yetirildi.
ICIS tədqiqat mərkəzi hesablayıb ki, istilik mövsümünün ilk iki ayında - oktyabr və noyabr aylarında Aİ-də qaz istehlakı 24 faiz azalıb.
Aİ-nin iki güclü sənayesində - Almaniya və İtaliyada isə tələbin azalması 21 faizi ötüb. Avropa İttifaqı ilə vidalaşan Britaniyada tələb daha təvazökar şəkildə - noyabrda 19 faiz azalıb.
Onlar bunu necə etdilər? Könüllü-məcburi.
Avropada qaza tələbatın 40 faizə qədəri insanların payına düşür: onlar qazla qızınır, su qızdırır və yemək bişirirlər. Qazın təxminən 30 faizi isə sənaye tərəfindən istehlak edilir.
Sənayedə tələb əsasən zorla azaldılır, əhali əsasən könüllüdür, baxmayaraq ki, insanlar üçün subsidiyalar fabrik və müəssisələrə nisbətən müqayisə olunmayacaq dərəcədə yüksəkdir və qiymətlər isə aşağıdır.
İlk növbədə qaza olan bütün sənaye tələbatının əksəriyyətini təşkil edən enerji tutumlu sənaye: metallurgiya və sement zavodları, şüşə və keramika istehsalçıları, gübrələr və digər neft-kimya məhsulları və sair sahələr qənaət etməli idilər.
Vəziyyət düzəlməzsə, tələbin müvəqqəti azalması daimi xarakter almaq və Avropa İttifaqının sənaye bazasını sarsıtmaq riski daşıyır.
Bəzi şirkətlər başqa ölkələrə, məsələn, neft və qazın bol hasil edildiyi ABŞ-a köçəcək, bu da enerji təchizatının daha ucuz, daha əlçatan və etibarlı olması deməkdir.
Daha az enerji tutumlu müəssisələr və dövlət sektoru daha asan seçimə malikdir. Sakitləşdirici qaydalar, bərpa olunan enerji və ya sadəcə olaraq, vərdişlərdən imtina onlara istehlakı azaltmağa imkan verəcək.
Bələdiyyə binasını və ya mərkəzi meydanda fəvvarəni işıqlandırmaq gözəldir, yaxşı qızdırılan kitabxanada və ya ofisdə oturmaq gözəldir, gecə işıqlandırılan vitirnlərinə baxmaq əyləncəlidir. Ancaq bu payızda məlum olduğu kimi, Avropada müharibəyə son qoymaq üçün avropalılar bütün bu enerji sərf edən vərdişlərindən əl çəkməyə hazırdırlar.
Fransa, İspaniya və digər ölkələrdə bağlı mağazaları işıqlandırmaq və gün ərzində istilik və ya kondisioner işə salındıqda qapıları açıq saxlamaq indi qanunsuzdur.
Küçə işıqlandırması zəifdir, ictimai binalarda istilik +19 dərəcədən çox deyil və bu, yalnız gün ərzində belədir, tualetlərdə isə isti su yoxdur.
Hətta ölülər də Rusiya qazından asılılığın azaldılması üçün ümumi işə kömək edirlər.
Alman krematoriyaları öz planlarını təklif etdilər - 80 faiz qaz qənaəti ilə eyni sayda ölüləri necə yandırmaq olar?
Sobaların bir hissəsini söndürün, digərlərini 24 saatlıq rejimə keçirin və temperaturu 850-dən 750 dərəcəyə endirin.
"Bütün bunlara yalnız hakimiyyətin icazəsi lazımdır", - Reuters Almaniya Krematoriyaları İttifaqının rəhbəri Svend-York Sobolevskiyə istinadən yazır.
Əhali hələ qənaət etməyə borclu deyil və hətta təklif edilmir - yalnız tövsiyə olunur.Və bu hər kəs üçün deyil.
Məsələn, Böyük Britaniyada əvvəlki hökumət sosial reklam kampaniyası üçün pul ödəməkdən imtina etdi və yalnız baş nazir dəyişdikdən sonra ingilislərə enerjiyə qənaətin yolları və faydaları barədə poçt vasitəsilə məktublar göndərməyə razılaşdı.
Bu arada, sənaye ekspertlərinin fikrincə, Britaniya evlərində temperaturun cəmi 1 dərəcə aşağı salınması qaza 7 faizə qədər qənaət edir.
Oxşar tədbir Avropanın bir çox iri iqtisadiyyatları üçün aktualdır, burada onlar əsasən qazla qızınırlar - ilk növbədə İtaliya, Hollandiya və Almaniya.
"İlk soyuq yoxlama"
Ona görə də sənaye deyil, insanlar Avropanın Rusiya qazından asılılığını azaltmaq üçün yeganə ümididir.
İndi əhali subsidiyalar və qaz tariflərinin məhdudlaşdırılması ilə dəstəklənir. Bu səbəbdən çoxları qənaət etməyə ehtiyac görmür.
İşıq və istilik qiymətləri, əgər artarsa belə çox deyil və insanlar istehlakı azaltmağa ehtiyac hiss etmirlər. Tələbin azaldılması üçün bazar mexanizmi lazımdır.
Avropa komissarı Timmermans "Bir çox ölkələr hələ də tələbatın azaldılması tələb olunduğu sahələrdə səhvən enerji istehlakına subsidiya verirlər. Bu yanaşma risklərlə doludur. Əgər dövlət dəstəyi azalarsa, bazarın inamı sarsılacaq, Rusiyaya qarşı sanksiyaların tətbiqi çətinləşəcək və tullantıların neytrallaşdırılması daha baha başa gələcək " deyib.
Tələbin azaldılması xüsusilə aktualdır, çünki Rusiyadan idxalın 80 faiz azalmasına baxmayaraq, Avropaya qış mövsümünün başlanğıcını ağrısız şəkildə yaşamağa imkan verən digər dörd amil tezliklə boşa çıxa bilər.
1) Rusiya hələ də Avropaya qaz verir, lakin istənilən vaxt kranı tamamilə bağlaya bilər. Aİ yeni ilə qədər qaz qiymətləri üçün qiymət "tavanını" təsdiqləyəcəyini vəd edir və Putin artıq onun altına imza atan hər kəslə hesablaşacağı vədini verib.
2) ICIS təhlilçiləri etiraf edirlər ki, növbəti qış mövsümünə qədər qaz anbarları bu il olduğu kimi 95 faiz yox, yalnız 65 faiz doldurulacaq. Əsas səbəb Kremlin ehtimal olunan qaz blokadasıdır.
3) İnsanlara və müəssisələrə cari həcmdə subsidiyalar istisna olunur. Birincisi, onlar tələbi dəstəkləyir və istehlakı azaltmağa imkan vermirlər. İkincisi, dövlətin, sadəcə olaraq, kifayət qədər pulu yoxdur.
Avropa Komissiyasının məlumatına görə, dövlət dəstəyinin 70 faizi ən çox ehtiyacı olanlara deyil, hər kəsə şamil olunur. Pula qənaət etmək üçün səlahiyyətlilər, şübhəsiz ki, yalnız ən yoxsul və ən həssas vətəndaşlara subsidiya verməyə keçəcəklər. Səxavət festivalı başa çatıb.
4) İsti payız yerini soyuq qışa verib. Şimali Avropa qeyri-adi soyuq dekabrı yaşayır. Almaniyada qaz istehlakı, yerli tənzimləyicinin məlumatına görə, son bir həftə ərzində 14 faiz artıb.
Beş illik orta göstərici ilə müqayisədə qənaət hələ də təxminən 13 faiz səviyyəsindədir, lakin noyabrdakı 23 faiz və oktyabrdakı 26 faiz səviyyəsindən aşağıdır.
Ümumiyyətlə, Avropada mənzərə oxşardır.
"Avropa İttifaqı və Britaniyada dekabrın 6-na qədər həftə ərzində qaza tələbat beşillik orta göstərici ilə müqayisədə 10 faiz azalıb. Noyabrda bu, 22 faiz, oktyabrda - 24 faiz, sentyabrda - 12 faiz olub", - ICIS-də qaz analitiklərinin rəhbəri Tom Marzek-Manser yazır.
"İlk soyuq testinə xoş gəlmisiniz", - o əlavə edib. (BBC)
Geri qayıt